Vetkoek - Nostalgie met Kurwes

Kyk, as daar nou een gereg is wat menige Suid Afrikaner so vêr kyk in die oë kan laat kry, dan is dit sekerlik VETKOEK. Feitlik elkeen van ons het een of meer herrinnering aan een of ander vetkoek by een of ander geleentheid.

Suurdeeg Vetoek

As jong kind was ek intiem vertroud met die uitdagings van arm wees en my ma het gespook om altyd kos op die tafel te sit. Daar was baie min ruimte vir luukshede en lekkernye was hoofsaaklik dit wat sy kon optower in die kombuis. Dit was eers heelwat later in my lewe dat ons kennis gemaak het met winkelbrood en voor dit was dit eenvoudig 'n weeklikse roetine in ons huis, Brood bak. Die baksel moes 'n week hou want sy het net eenmaal per week brood gebak.

Brood bak met Suurdeeg is 'n proses en gebeur nie sommer vinnig en op die ingewing van die oomblik nie ... nee, die ryp maak van die suurdeeg laat hom deur niemand aanjaag nie en is meer stadig as vinnig.

Olive Pride Olie Mengsel

Vir my as kind was dit altyd 'n groot oomblik as ek sien sy het die drie brode klaar in die panne en daar lê nog 'n bol deeg in die erdeskottel. Met groot oë hou ek haar dop, eers as sy die drie broodpanne sorgvuldig in die rys kombersie toegevou het kon ek ontspan ... want dan was dit vir seker dat daardie bol deeg in die skottel nie 'n Brood gaan word nie ... NEE ... dit gaan VETKOEK word.

Dan by etenstyd, goudbruin stukkies gebraaide deeg, krakende korsies met sagte halftaai wit binnekante. Honderde gaatjies waarin die konfyt, stroop of maalvleis kon insink. Ja dis reg, altyd die drie goed, tuisgemaakte appelkooskonfyt of goue stroop of maalvleis ... vir my die ikoniese vulsels vir vetkoek. Maar ... en dit is 'n groot maar ... die goue stroop moet Lyle's Golden Syrup wees ... die groen blik met die leeu op.

Maalvleis, Appelkooskonfyt, Goue Stroop

Na die dankgebed word dit stil om daardie tafel, klein handjies tel die Vetkoeke op, ogies gaan toe en mondjies oop ... en dan, tandjies byt deur die krakende korsie en sink in die sagte binnegoed in. Dit neem so ligte trekkie om die hap af te skeur van die vetkoek af want suurdeeg brood is taai, nie bros nie. Dan bol die wangetjies. Vetjies en sousies hang by die mondhoeke uit ... maar daaran word geen aandag geskenk nie ... al wat nou tel is die kou en kou van die mondvol heerlikheid.

En so onthou ek vetkoek op die dae wat ek regtig nostalgies raak. Toe kom die laat sewentigs en vetkoek raak byna modieus, orals by garages en in straatkafees spring VETKOEK PALEISE op en die volk staan in toue. Ja ek het ook in die toue gestaan maar helaas ... die was nie meer regte vetkoek nie ... nee die was 'n moderne weergawe, iets wat tred moes hou met die versnellende pas van ons lewens. Weg is daardie gelerige krakende korsie ... weg is daai binnekant vol rysgate ... en in hulle plek kom 'n vetkoek wat in die meeste gevalle meer doughnut is as vetkoek. Die kors is sag en die binnekant is verfyn ... gladnie meer my ma en my ouma se vetkoeke nie.

Vetkoek en Maalvleis

As ek aan vetkoek dink dan onthou ek my ouma wat in haar donker kombuis voor die koolstoof staan en die vetkoeke bak in 'n groot swart pot met varkvet in. Ek onthou hoe sy die heeltyd die kinders maan om weg te bly van die stoof af en nie naby die pot te kom nie. Ek onthou hoe sy die bol deeg vat met haar hand en 'n vuis maak dat daar so stukkie deug uitbol langs haar duim. Ewe behendig knyp sy hom af ... trek en rek hom plat en dan glip hy in die vet in ... sy werk amper soos 'n masjien. Die deeg knetter in die warm vet en voor jou oë verander daardie eenvoudig stukkie deeg in 'n opgepofte geelbruin bondeltjie heerlikheid.

Vetkoek en Appelkooskonfyt

Ek onthou vir aia Marietjie ... daar langs die rondawel waar sy die vark kaiings uitbraai en hoe sy vir middagete vir haar en die ander werkers amagwinya gemaak het ... sommer so tussen die kaiings braaiery deur. Ek onthou hoe haar verimpelde gesig gestraal het as sy vir elkeen van ons seuntjies een in die hand stop ... sommer so met haar krom vinger oopgeskeur en vol kaiings geprop. Ek onthou ook duidelik my ouma se vermaning ....

"Sê dankie vir aia Marietjie." ... sag maar tog baie ferm.

Vetkoek en Goue Stroop

Goeie tye daardie ... lank voor al die rassisme nonsens wat vandag ons lewens versuur. Soms dink ek die politici wat die gemors so aanblaas is nooit in die land gebore nie maar het groot van iewers uit 'n "darkhole" uitgeval en hier beland.

Dit was hierdie nostalgiese terugflitse wat my vasberade gemaak het om die Suurdeeg Brood makery te bemeester en bo en behalwe die Brode was die vetkoeke hoog op my lysie van doelwitte.

So kom dit dan dat ek Dinsdagoggend die deeg begin meng en ek kyk vir Poppie toe sy in die kombuis instap ... oppad werk toe ...

Suurdeeg Vetkoek

"Poppie vanaand eet ons regte egte vetkoek ... onthou om vir ons Olive Pride olie op te tel in die dorp, ek hoor die goed is goed vir vetkoek maak."

Alhoewel ek 'n baie goeie voorraad varkvet het is dit darem sekerlik te geil vir ons hier op ons oudag. Goeie gesonde verstand neem die besluit om maar daardie tradisionele element liewers weg te pak en 'n meer aanvaarbare roete te volg. Buitendien dink ek dit gaan nogal 'n storie wees om die oliebraaier weer skoon te kry as ek hom vol varkvet gepak het. Ek gaan tog eendag 'n klein potjie varkvet warm maak en so enetjie of tweetjies of meer daarin braai, net om te sien hoe werk dit. Maar ek sal dit maar skelmpies moet doen want Poppie sal my blixem as sy dit uitvind.

Reg vir die olie

By skemeraand verdeel ek die deeg, een helfte vir Brood en een helfte vir vetkoek. Poppie kry die diepvet braaier reg en ek verdeel die deeg verder ... ek is nogal opgewonde ... eerste maal in my lewe dat ek regte egte Suurdeeg vetkoek gaan maak en ek weet nie so mooi wat om te verwag nie. My ma en my ouma het my nie die ding geleer nie en ek was maar altyd 'n toeskouer ... hulle was mos dood bang 'n kind beland onder die warm vet.

Ouma se Vetkoek

Die groen liggie kom aan en baie versigtig laat glip ek die eerste stukkie deeg in die warm olie in ... die deeg raak onsigbaar tussen al die miljoene borreltjies en dan verskyn hy op die oppervlak. Alreeds lekker boepens en ek dop hom versigtig om ... dis iets wat ek by my ma geleer het ... dop maar vinnig om want anders bak hy plat aan die eenkant en groot boepens aan die anderkant.

Poppie kom in die kombuis in en haar oë dwaal oor die bak met geelbruin vetkoeke ...

"Jis dit lyk net soos my ouma s'n."

Koning van Vetkoeke

En toe sit ons aan by die tafel ... botter, appelkoos konfyt, tuisgemaak natuurlik, Lyle's Goue Stroop en maalvleis. Ons vat hande en dan is dit eet tyd. Stilte om die tafel ... net twee mense wat duidelik nou op vêr paaie wandel ... en die hopie word vinnig kleiner.

Daardie vetkoek is presies soos ek die van my kinderdae onthou ... lekker krakende korsie, sagte binnekant vol dosyne rysgate ... dit is mos ManKos, ManKos wat vrouens ook like.

Ek weet daar is baie resepte vir vetkoek en sommiges gebruik bakpoeier, ander gebruik kitsgis en dan die hedendaagse staatmaker, SPAR deeg. Dit is almal goed en wel en ek bak self baie met SPAR deeg. Maar die Koning van Vetkoeke is die een wat met regte egte Suurdeeg gemaak word.

Maak nie saak watter soort deeg jy gebruik nie ... bak dit net ... Vetkoek is so volkseie soos biltong en bobotie. Maak 'n groot bak vol en nooi die bure en familie ... die samesyn is waaroor dit werklik gaan.

As jy jou vetkoek bak, moenie die olie te koud gebruik nie want dan gaan die vetkoek baie olierig uitkom. Moet ook nie te warm maak nie want dan gaan die binnekant nie mooi gaar word nie. So tussen 175C en 185C is 'n goeie temperatuur. As jy hol vetkoeke wil maak moet jy die deeg baie dun druk voor jy dit in die olie sit. As jy lekker poffers wil maak moet jy die vetkoeke verdeel en kans gee om so bietjie te rys voor jy bak.

As jy bak en jy sien die borreltjies om die deeg begin afneem dan is dit is 'n goeie aanduiding dat die vetkoek gaar is.

As jy regte Suurdeeg gebruik moet jy onthou dat dit nie bruin bak nie maar meer so geel kors vorm soos op my fotos.

Hierdie Skakel sal jou neem na al my stories oor Suurdeeg ... dit is in Engels gedoen.

SOURDOUGH STORIES ... Kliek


Kook lekker tot ek weer 'n storie skryf.

Hier is my Facebook Bladsy ... Man Kos ... like hom as jy wil.